Stresy, a w efekcie mimowolne zaciskanie szczęki i zgrzytanie zębami, niejednokrotnie nieświadome, we śnie, prowadzą do bruksizmu. To problem ponad 40% Polaków, niemal co trzeciego dziecka. Nie dość, że w ten sposób uszkadzamy uzębienie, to wielu objawów bruksizmu w ogóle z nim nie kojarzymy.
Gdy zgrzytasz zębami i je zaciskasz, te się ścierają. Dochodzi do uszkodzenia szkliwa, zwłaszcza na powierzchniach żujących trzonowców i przedtrzonowców pojawiają się żółte plamki. To oznacza, że ząb stracił warstwę ochronną, a odsłonięta zębina jest bezbronna w kontakcie z bakteriami próchnicotwórczymi. Pojawia się nadwrażliwość, ponieważ unerwiona zębina reaguje na kontakt z bodźcami takimi jak posiłki ciepłe, zimne, kwaśne. Siła nacisku na zęby u bruksisty jest tak duża, że najtwardsza część ludzkiego ciała – szkliwo – potrafi pękać u nasady korony zębów. Powstają tak zwane ubytki klinowe, które nie mają nic wspólnego z próchnicą, są mechanicznym uszkodzeniem zęba pod wpływem zaciskania zębów.
Bruksizm ma niekorzystny wpływ nie tylko na zęby, ale także na stawy skroniowo-żuchwowe. Te niewielkie systemy mięśni, więzadeł, krążków stawowych i kości to jedne z najbardziej skomplikowanych stawów w ludzkim organizmie. Nadwyrężenie ich poprzez zaciskanie zębów skutkuje właśnie rozmaitymi dolegliwościami bólowymi – ulokowanymi w obrębie całej głowy, a nawet i reszty ciała.
Osoby cierpiące na bruksizm często skarżą się nie tylko na ból zębów, ale także bóle głowy, uszu, oczu, karku czy pleców. Odczuwają „trzaski” w stawach, czasem poranną sztywność mięśni w okolicy twarzoczaszki. Rzadko zdają sobie sprawę z tego, że takie dolegliwości to właśnie efekt nerwowego zaciskania zębów. W Polsce wiedza na temat bruksizmu jest wciąż niewielka. Pacjenci szukają pomocy u neurologów, okulistów, laryngologów, ortopedów, a tymczasem z bruksizmem upora się przede wszystkim stomatolog, dysponujący aparaturą diagnostyczną i wiedza na temat tej patologii
Skuteczną metodą pozwalającą powstrzymać bruksizm jest stosowanie na noc szyn okluzyjnych, przypominających ruchome aparaty ortodontycznektóre wymuszają prawidłowe ustawienie szczęki względem żuchwy i uniemożliwiają zgrzytania zębami.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy nadmiernej rozbudowie mięśni żwaczy, stosuje się także zastrzyki z toksyną botulinową (która nie szkodzi zdrowiu w tej formie). To pozwala na relaks mięśni przyczepionych do stawów skroniowo-żuchwowych i zmniejsza odruch zaciskania
Podane metody leczą skutki, nie przyczyny. Bruksizm to choroba cywilizacyjna, wynikająca z zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego. W jego leczeniu trzeba dotrzeć do istoty problemu, a w tym może pomóc psycholog, neurolog. Wielu pacjentom w opanowaniu bruksizmu pomagają masaże relaksacyjne, zajęcia jogi lub tai-chi, dzieciom, np. relaksujący sport.
Stomatolog powinien także zalecić ćwiczenia mięśni twarzy i szyi oraz odpowiednią dietę. Pacjenci z bruksizmem powinni unikać twardych produktów, zrezygnować z żucia gumy. By wzmocnić układ nerwowy warto uzupełnić dietę o pokarmy bogate w magnez i inne minerały wzmacniające układ nerwowy. Porada banalna – by wrzucić na luz, zacząć się wysypiać, mądrze się odżywiać, po prostu zdrowo żyć też przyda się i to nie tylko w staraniach o rozluźnienie zaciśniętych zębów.
Wady zgryzu i braki zębowe także prowadzą do zaciskania zębów, zgrzytania. Uważa się wręcz, że pełne objawy schorzenia występują dopiero, gdy zaistnieją dwa czynniki – zwarciowy, związany z zaburzeniem w obrębie narządów żucia oraz „psychiczny”, wynikający z długotrwałego obciążenia stresem lub podatnością na stres. Skuteczne leczenie bruksizmu wymaga więc uporządkowania sytuacji w jamie ustnej. Należy wyleczyć wadę zgryzu, ustawić prawidłowo szczękę względem żuchwy oraz uporządkować zęby w triadach (każdy ząb, oprócz dolnych siekaczy przyśrodkowych i górnych trzecich zębów trzonowych stykających się z jednym zębem, powinien stykać się z dwoma zębami drugiego łuku), następnie sprawdzić prawidłowe dopasowanie plomb i uzupełnień protetycznych. Także braki zębowe mogą prowokować wystąpienie bruksizmu, gdy z powodu przesunięć zębów dojdzie do zaburzenia zgryzu. W tej sytuacji wstawienie implantów pozwala odbudować brakujące zęby w poszczególnych strefach zgryzu, a tym samym znormalizować pracę całego narządu żucia.